Pracownia Diagnostyki Obrazowej​

INFORMACJE O BADANIU TK

1. TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA
Badanie TK jest bezbolesną i jedną z podstawowych metod diagnostyki obrazowej w medycynie, wykorzystującą promieniowanie jonizujące – rentgenowskie. Wpływ promieniowania jonizującego na organizm nie jest obojętny, dlatego badania wykonywane są wyłącznie ze wskazań medycznych, przy dawkach szczególnie nadzorowanych.
Na każde badanie z użyciem promieniowania jonizującego Pacjent musi mieć skierowanie wystawione przez lekarza.
Bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń personelu pracowni przed badaniem i w trakcie jego trwania.
Sposób przygotowania Pacjenta zależy od zleconej do badania okolicy anatomicznej.
Badanie wykonywane jest zawsze w pozycji leżącej i trwa od 10 do 30 minut.
Jeżeli Pacjent miał podany dożylnie środek kontrastowy, musi pozostać w poczekalni około 20 minut, do czasu usunięcia wenflonu.
Po badaniu z dożylnym podanie środka kontrastowego należy wypić, w ciągu doby, więcej niż zazwyczaj wody niegazowanej. Zaraz po badaniu można normalnie spożywać posiłki.

2. DOKUMENTACJA

Do przeprowadzenia badania wymagane jest:
– skierowanie na badanie;
– aktualny wynik poziomu kreatyniny (dotyczy badania z kontrastem);
– wynik TSH – w przypadku nadczynności tarczycy (dotyczy badania z kontrastem);
– podpisana zgoda na badanie oraz ankieta, którą Pacjent wypełnia w dniu badania;
– wyniki badań RTG, USG, TK, MR wykonanych wcześniej.
Dokumentacja dostarczona do porównania jest skanowana i wgrywana do systemu opisowego. Dokumentację można dostarczyć do trzech dni po badaniu. Po tym terminie dostarczone wyniki, nie będą uwzględniane w aktualnym opisie.

3. PROCEDURA RADIOLOGICZNA

Badanie wykonuje elektroradiolog. W badaniu uczestniczy pielęgniarka, która czuwa nad Pacjentem w trakcie podawania kontrastu. Badanie nadzoruje lekarz radiolog.

4. ZALECENIA DOTYCZĄCE KOBIET

Kobietom w wieku rozrodczym, badanie TK zaleca się wykonywać w pierwszych 10 dniach cyklu miesięcznego.
Przeciwwskazaniem do wykonania badania TK jest ciąża, z powodu szkodliwego wpływu promieniowania rentgenowskiego na rozwój płodu.
Badanie TK kobiecie w ciąży może być wykonane wyłącznie w warunkach klinicznych, w stanie zagrożenia życia i zdrowia matki, za jej wiedzą i świadomą zgodą.
Kobieta karmiąca piersią, po badaniu z podaniem kontrastu, nie powinna karmić dziecka w ciągu najbliższych 24 godzin, a ściągnięty w tym czasie pokarm powinien zostać wylany.

5. ŚRODEK KONTRASTOWY TZW. KONTRAST

Niejonowy, jodowy środek kontrastowy silnie pochłaniający promieniowanie rentgenowskie podawany jest podczas badania w celu lepszego uwidocznienia struktur tkanek i narządów i dokładniejszej oceny badanego obszaru. Kontrast wydalany jest z organizmu samoczynnie w ciągu 24 godzin.
O konieczności podania kontrastu, w każdym przypadku, decyduje lekarz radiolog nadzorujący badanie. Decyzję podejmuje indywidualnie, na podstawie wiedzy medycznej o dożylnych środkach kontrastowych, z uwzględnieniem informacji o aktualnym stanie zdrowia Pacjenta.
Radiolog może zdecydować o wykonaniu badania bez wzmocnienia kontrastowego, ze względu na brak możliwości podania kontrastu lub ze względu na stan zdrowia pacjenta. O takiej decyzji Pacjent jest każdorazowo informowany.
Pacjent ma prawo nie wyrazić zgody na podanie środka kontrastowego, jednak w takich przypadkach wartość diagnostyczna badania będzie znacznie obniżona.

6. REAKCJE ALERGICZNE I POWIKŁANIA PO DOŻYLNYM PODANIU KONTRASTU

Jodowe środki cieniujące mogą wywołać reakcje niepożądane choć uważane są za jedne z najlepiej tolerowanych preparatów stosowanych w medycynie. Reakcje uczuleniowe najczęściej pojawiają się w ciągu pierwszych 20 minut od dożylnego podania kontrastu i niezależnie od wszystkich podjętych środków ostrożności. W trakcie podawania kontrastu, Pacjent może odczuwać ciepło i metaliczny posmak w ustach. Te odczucia są częste i typowe.
W przypadku wystąpienia w trakcie badania uczucia duszności, nudność, nagłego przyspieszenia akcji serca należy
natychmiast powiadomić personel pracowni.
Reakcje niepożądane mogą być związane z zaburzeniem funkcjonowania nerek, z funkcjonowaniem tarczycy (nadczynność) lub niezwiązane z nerkami i tarczycą.
Ryzyko pojawienie się wczesnych reakcji niepożądanych, niezwiązanych z nerkami, (w ciągu pierwszych 20 minut od podania kontrastu), jest największe u osób z astmą oskrzelową, uczuleniem wymagającym leczenia, przebytą wcześniej umiarkowaną lub ciężką reakcją na podanie kontrastu.

Wczesne reakcje niepożądane podzielone zostały według stopnia nasilenia na:
– Łagodne: nudności, wymioty, świąd skóry, pocenie się, pokrzywka, kaszel, chrypka;
– Umiarkowane: omdlenie, obrzęk twarzy, obrzęk krtani, skurcz oskrzeli;
– Ciężkie: drgawki, wstrząs hipotensyjny, zatrzymanie oddychania, zatrzymanie akcji serca.

Reakcje niepożądane występujące od 1 godziny do 1 tygodnia po podaniu kontrastu (reakcje późne), to lekkie i umiarkowane reakcje skórne nie wymagające aktywnego leczenia.
Powikłaniem, powstałym w wyniku podawania kontrastu pod ciśnieniem, jest pęknięcie żyły i wynaczynienie środka kontrastowego. Większość uszkodzeń ma charakter łagodny.
Pęknięcie żyły i wynaczynienie środka kontrastowego może spowodować uszkodzenie naczynia krwionośnego,
powstanie krwiaka podskórnego, zatoru lub zakrzepu w naczyniu żylnym oraz lokalne zmiany zapalne w miejscu
wynaczynienia kontrastu poza żyłę, zakrzepicę żył powierzchniowych i martwicę tkanek miękkich.
W przypadku wynaczynienia środka kontrastowego, pielęgniarka nadzorująca badanie, udziela Pacjentowi informacji o zasadach postępowania po pęknięciu żyły.

7. PRZECIWWSKAZANIA DO PODANIA KONTRASTU.

Przeciwwskazaniami do dożylnego podania kontrastu są: powikłania po poprzednim podaniu środka cieniującego;
alergia (zwłaszcza uczulenie na jod); astma oskrzelowa; nadczynność tarczycy; cukrzyca; paraproteinemia (szpiczak
mnogi, choroba Waldenstroma – odmiana choroby nowotworowej zlokalizowanej w obrębie układu chłonnego);
niewydolność układu krążenia i układu oddechowego; niewydolność nerek (eGFR poniżej 30ml/min/1.73m²), stężenie
kreatyniny w surowicy krwi powyżej 1,4 mg/dl; niewydolność wątroby; planowana scyntygrafia lub leczenie jodem promieniotwórczym.

8. PACJENCI PRZYJMUJĄCY METFORMINĘ

Pacjenci z cukrzycą leczoną Metforminą (preparaty: Formetic, Glucophage, Gluformin, Metfogamma, Metformax,Metformin, Siofor) w przypadku badania TK z podaniem jodowego środka kontrastowego powinni odstawić lek na 48
godzin przed badaniem i 48 godzin po badaniu, z uwagi na możliwość spowodowania kwasicy mleczanowej (lekiodstawić po uzgodnieniu z lekarzem prowadzącym).
UWAGA! Jeżeli eGFR wynosi powyżej 60ml/min/1,73m2, bez oznak ostrego uszkodzenia nerek (AKI) wówczas Pacjent może kontynuować przyjmowanie metforminy.

9. CHOROBY MAJĄCE ZNACZENIE, GDY PODAWANY BĘDZIE ŚRODEK KONTRASTOWY

– Niewydolność nerek – szacowany współczynnik filtracji kłębuszkowej (eGFR), obliczony na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy, jest zalecaną metodą oceny czynności nerek przed podaniem środka kontrastowego. U osób
dorosłych w wieku ≥18 lat zaleca się obliczanie eGFR według wzoru CKD-EPI.
Ryzyko uszkodzenia nerek i zaburzenia ich funkcjonowania dotyczy Pacjentów, którzy: mają eGFR poniżej 60ml/1,7m2 lub podwyższony poziom kreatyniny w surowicy, są odwodnieni, mają zastoinową niewydolność serca,
dnę moczanową, wiek powyżej 70 lat, równocześnie podawane są niesteroidowe leki przeciwzapalne.
– Dna moczanowa (podagra, artretyzm, zapalenie stawów) – choroba spowodowana jest zwiększonym stężeniem kwasu moczowego wynikającym ze zmniejszonej wydajności pracy nerek, co wiąże się z niskim eGFR.
– Szpiczak mnogi – choroba rozrostu układu krwiotwórczego. U pacjentów ze szpiczakiem mnogim często stwierdza się pogorszenie czynności nerek, w związku z czym są oni narażeni na podwyższone ryzyko wystąpienia ostrego
pokontrastowego uszkodzenia nerek. U pacjentów ze szpiczakiem mnogim często występuje hiperkalcemia, co zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek.
– Nużliwość mięśni (miastenia) – choroba autoimmunologiczna związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, który wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom. Charakterystycznym
objawem jest nadmiernie szybkie męczenie się mięśni prowadzące do osłabienia. Doprowadza to do osłabienia mięśni oddechowych, duszności i niewydolności oddechowej.
– Choroby autoagresji (RZS, toczeń) – choroby autoimmunologiczne, z uwagi na podawane w przebiegu chorób leki nefrotoksyczne, istnieje ryzyko zaburzenia funkcjonowania nerek, przy równoczesnym podaniu jodowego środka
kontrastowego.
– Astma, nadciśnienie płucne, niewydolność serca w stadium początkowym – Pacjenci z tym rozpoznaniem są w grupie podwyższonego ryzyka na działanie niepożądane związane z podaniem jodowego środka kontrastowego.
Działania niepożądane dotyczące płuc to skurcz oskrzeli, wzrost oporu naczyniowego w płucach, obrzęk płuc.
– Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) – stan ,gdy tarczyca wydziela nadmierną ilość hormonów tarczycy: tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3), kalcytoniny. U pacjentów, u których zachodzi uzasadnione podejrzenie nieprawidłowości w obrębie
tarczycy, w pierwszej kolejności wykonuje się badania poziomu TSH we krwi. Prawidłowe TSH: 0,4 – 4,0 µIU/ml.
U osób z nieprawidłowym wynikiem TSH dodatkowo bada się stężenie hormonów tarczycy FT3 i FT4.
Przy nadczynności tarczycy stężenie TSH jest poniżej dolnej granicy normy, wówczas niezbędna jest pisemna zgoda endokrynologa lub lekarza kierującego, na podanie kontrastu jodowego.
Pacjenci leczeni farmakologicznie z powodu choroby tarczycy powinni wykonać badanie TSH nie wcześniej niż 2 tygodnie przed terminem TK.
W przypadku stwierdzonej choroby tarczycy, przed aplikacją jodowego środka kontrastowego powinno się dokonać pomiaru stężenia FT3 i FT4. Pozwoli to zorientować się, czy u danego Pacjenta, należy zrezygnować z kontrastu.
Norma FT3 : 2,25 – 6 pmol/L (1,5 – 4 ng/L). Norma FT4: 10 – 25 pmol/L (8 – 20 ng/l).
FT3 podwyższone i jednoczesne obniżenie TSH poniżej 0,4 µ IU/ml może wskazywać na nadczynność tarczycy.
FT4 podwyższone i jednoczesne obniżenie TSH poniżej 0,4 µ IU/ml może świadczyć o nadczynności tarczycy.
Nagłe dostarczenie jodu w dużej dawce, przy podaniu środka kontrastowego, potrafi zaburzyć funkcjonowanie tarczycy. Nadczynność po aplikacji kontrastu może się rozwinąć lub, jeżeli już występuje, nasilić.

10. KONTRAST – INTERAKCJE Z INNYMI LEKAMI

Pacjent przyjmujący którykolwiek z wymienionych leków, powinien ustalić przyjmowanie go z lekarzem kierującym na badanie: Interleukina 2, NLPZ, Aminoglikozydy, Cyklosporyna, Cisplatyna, β-blokery.
Pacjenci poddawani leczeniu jodem radioaktywnym nie powinni otrzymywać jodowych środków kontrastowych przez co najmniej 2 miesiące przed leczeniem. Należy unikać wykonywania badań obrazowych tarczycy z zastosowaniem
izotopów przez 2 miesiące po wstrzyknięciu jodowego środka kontrastowego.
Pacjenci poddawani badaniom izotopowym powinni unikać podawania kontrastu jodowego co najmniej 24 godziny przed takim badaniem.

11. PRZECIWWSKAZANIA DO BADANIA

Nie wykonuje się badań TK Pacjentom, którzy nie wyrazili na to zgody.
Nie wykonuje się planowych badań TK kobietom w ciąży.
Nie wykonuje się badań TK osobom, które nie mogą pozostać nieruchomo w pozycji leżącej na czas badania.

12. WYNIK BADANIA

Wynik badania otrzymuje Pacjent w formie papierowej z dołączoną płytą CD. Wszystkie dokumenty pozostawione do porównania zostają oddane wraz z wynikiem. Jest możliwość wysłania wyniku pocztą lub na adres e-mail. Należy wówczas zgłosić to w rejestracji i wypełnić wymagane dokumenty.

13. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE O ŚRODKACH KONTRASTOWYCH

Informacje o środkach kontrastowych opracowano na podstawie wytycznych Europejskiego Towarzystwa Radiologii Urogenitalnej (ESUR) dotyczących środków kontrastowych, wersja 10.0, oraz na podstawie zaleceń Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego i Polskiego Lekarskiego Towarzystwa Radiologicznego dotyczących podawania środków kontrastowych, Warszawa 2024; oraz na podstawie informacji dla użytkownika umieszczonej na ulotce środków kontrastowych Bracco: data zatwierdzenia ulotki VII 2023 r.; Bayer: data aktualizacji ulotki IV 2022 r